2. Idols

Terwijl Balkenende 44 in Den Haag bezig was met zijn normen en waarden-catalogus, werd de werkelijke moraal van de jaren nul bepaald in een televisiestudio in Hilversum Noord. Vanuit Studio 22 leerden we op zaterdagavond dat we hard moesten werken, kritisch op onszelf moesten zijn, hoe we moesten verliezen en elkaar moesten troosten. We leerden hoe we in deze competitieve maatschappij zowel onze droom konden najagen als elegant het onderspit delven als iemand gewoon beter was.

Idols was een heerlijke alcoholvrije cocktail van ouderwetse talentenjacht en innovatieve reality televisie 21. Begonnen in Engeland in 2001, veroverde het programma de hele wereld, van Europa en Amerika tot onwaarschijnlijke uithoeken als Ethopië, India, Zuid Afrika en de Arabische wereld.

Bij de televisiekwis The Weakest Link had de BBC al ontdekt dat je helemaal niet aardig hoeft te zijn tegen je kandidaten. De juryleden van Idols maakten gehakt van de eindeloze stoet non-talenten die zich hadden aangemeld voor de audities. Een generatie die nooit iets anders had gehoord dan aanmoediging kreeg het ineens hard commentaar voor de kiezen en moest leren incasseren. En van het nekschot van Gordon 29 en het biggetje van Patty Brard leerden we dat slecht nieuws-gesprekken voeren een kunst op zich was.

In de herfst van 2002 en de winter van 2003 werden gezinnen en werkvloeren verscheurd tussen Hind, Jim en Jamai. Al vroegen we onszelf soms af of het er wel eerlijk aan toe ging en waren we teleurgesteld dat ook in de idyllische Idols-wereld witte mannen een streepje voor hadden op vrouwen en allochtonen. We verslonden met miljoenen de zelfoverschatting van de hoopvolle kandidaten, die zelfs na de meest gruwelijke vernedering voor de jury bleven volhouden dat ze écht konden zingen en de volgende keer gewoon wéér kwamen opdagen.

Verbijsterend genoeg kregen sommige miskleunen daadwerkelijk carrières in de entertainment sector en stadionoptredens. Daar leerden we dan weer van dat werkelijk iedereen zijn droom kan waarmaken, als je maar schaamteloos genoeg bent. En gelukkig was er dit jaar weer een wat ouder meisje uit Schotland, dat de vloer aanveegde met alle vooroordelen over hoe talent eruit mag zien.

In de loop der jaren werden de kandidaten minder belangrijk. Er kwamen ook veels te veel shows om bij te houden (herinnert u zich nog Star Academy, So you wanna be a Popstar of Dancing Queen?) en de winnaars bleken uiteindelijk niet meer dan eendagsvliegen. Probeert u maar eens de volgende toptalenten na Jamai in een chronologische volgorde te zetten: Boris, Lisa, Nikki, Raffaëla, Sharon.

De uiteindelijke winnaars zijn ook uiteindelijk ook niet zo belangrijk, het gaat om het proces; de strakke driedeling van al die programma’s – audities; boot camp; live shows – het smalende jurycommentaar en heel af en toe de opwinding van een écht goed optreden. Niet de bestemming was het doel, maar de reis.

De eerste zoektochten naar toptalent richtten zich op leuke popsterretjes en werden later aangevuld met directe wervingcampagnes voor musicalsterren als So you think you can dance en zoektochten naar Evita’s. Maar ook minder traditionele ‘talenten’ bleken geschikt voor het format talent+jury+reality: zakendoen (de onvolprezen BBC-versie van The Apprentice), strafpleiten (De nieuwe Moszcowicz – wat tevens Advocaat zoekt Vrouw werd), mode-ontwerpen, beste vriendin van Paris Hilton 5 zijn en natuurlijk bovenal: fotomodellen!

Hoe onspecifieker het talent, hoe strakker de show. Make-overs (huilen), de ontdekking van het onderkomen (een bed! een badkamer! gillen!), de bijschnabbelende celebrity die langskomt (gillen!), de verre reis gaat naar… (gillen!), het bezoek aan de familie (trotse ouders, kleine kamer) zijn in graniet gebeiteld – zonder deze ingrediënten kan het talent zich niet openbaren. We onderwerpen ons aan de rituelen van weer een volgende editie en prevelen de bezweringen mee: “One day you’re ín; The next day. you’re out!”, “Yóu… are still in the running towards becoming América’s. Next. Top. Módel.”, “You’re fired!”.

En het diepzinnig interessante is dat de uitverkorenen in de programma’s hun eigen mantra’s kregen. Want ook dat leerden we van Idols: vertrouw niemand, val niet te vroeg op en keep your eye on the prize.

Jaren negentig equivalent: de Soundmixshow

Ook gesignaleerd: Dansen/schaatsen/koken/survivallen met sterren; Boer Zoekt Vrouw

Lezersvraag: Welke Idols-winnaar is jou het meest bijgebleven?